به گزارش روابط عمومی پژوهشگاه میراث فرهنگی و گردشگری، میثم لباف خانیکی سرپرست هیات باستان‌شناسی گفت: آنچه بیش از دیگر بناهای مجموعه معماری تخت سلیمان جلب نظر می‌کند، بقایای ایوان رفیعی معروف به ایوان خسرو است که در غرب مجموعه و مشرف به دریاچه ساخته شده است.
لباف گفت: در گام نخست، لزوم شناخت بنا ایجاب می‌کرد بخشی از ایوان ساسانی که در زیر لایه‌های متوالی مدفون شده بود، مورد مطالعه قرار گیرد این بخش شامل قسمت‌های پایینی جرزهای شمالی و جنوبی ایوان و کف اصلی ایوان می‌شود که در دورۀ ساسانی ساخته شده است.
وی افزود: به منظور پرهیز از اجرای کاوش‌های دامنه‌دار، تصمیم گرفته شد که در مرحلۀ اول به خواناسازی دیواره‌های گمانه‌هایی اقدام شود که در سال 1380 در مجاورت جرزهای ایوان حفر شده بود.
لباف گفت: گمانه‌زنی سال 1380 در محدودۀ چهار کارگاه (یک گمانه در مجاورت جرز جنوبی و سه گمانه در مجاورت جرز شمالی) صورت گرفته بود که در فعالیت باستان‌شناسی سال جاری دو گمانه، مورد خواناسازی و بازنگری قرار گرفت که در نتیجۀ خواناسازی گمانه‌های قدیمی، شکاف‌ها و شکستگی‌های موجود بر بدنۀ جرزهای شمالی و جنوبی ایوان خسرو به دقت بررسی و مستندنگاری شد.
این باستان‌شناس افزود: همچنین به منظور بازبینی توالی لایه‌های فرهنگی و شناسایی سازه‌های عمقی، کارگاه جدیدی به ابعاد 2×2 متر به گوشۀ شمال شرق یکی از گمانه‌های قدیمی اضافه شدکه دیواره‌های این گمانه، اطلاعات ارزشمندی از توالی لایه‌های فرهنگی در محل ورودی ایوان خسرو ارائه دادکه یکی از مهمترین یافته‌های این گمانه، مقطعی از یک کورۀ سفال‌پزی است که به نظر می‌رسد به صورت چاله‌ای در کف ایلخانی ایوان ایجاد شده بود.
وی گفت: همچنین در عمیق‌ترین لایه، بخشی از یک دیوار قطور به پهنای تقریبی 3 متر و ارتفاع 5/1 متر شناسایی شد که در محل ورودی ایوان و عمود بر دو جرز شمالی و جنوبی ساخته شده بود.
او اظهار داشت: کلیۀ یافته‌های منقول و غیرمنقول در حین کاوش و پس از آن با بهره‌گیری از روش‌های جدید به دقت مستندنگاری شده و عملیات حفاظت پس از کاوش نیز در جریان است.
لباف افزود: براساس کاوش‌های باستان‌شناسی سال 1337 شمسی در بخش‌های مختلف تخت سلیمان ایوان خسرو به انضمام دو تالار جانبی و اتاق‌هایی که در منتتهی‌الیه غربی ایوان ساخته شده بودند، عمارتی مجلل را شکل می‌داده که در دورۀ ساسانی به عنوان شاه‌نشین کاربری داشته است.
به گفته این باستان‌شناس، فرسایش و ویرانی این ایوان در ادوار پس از سقوط ساسانیان و رسوب‌گذاری پیاپی دریاچه سبب شده که کف اصلی ایوان در زیر لایه‌ای از خاک و آوار به ضخامت تقریبی سه متر دفن و زمانی که ایلخانان مغول در قرن هفتم هجری به تخت سلیمان آمدند، کف جدیدی بر سطح برآمدۀ زمین ساختند.
لباف با اشاره به اینکه ایوان خسرو در دورۀ ایلخانی بر بلندای جرزهای شمالی و جنوبی افزوده شد و این بار، طاق جدیدی با قوس جناغی بر جرزهای این ایوان استوار گشت، گفت: در همین دوره نمای ایوان با طاقنماها و مقرنس‌های ایلخانی تزیین شد و فضای داخلی با کاشی‌های زرین‌فام پوشش یافت.
وی افزود: درفضاهای جانبی نیز پاره‌ای تغییرات انجام شد و دو تالار هشت گوش مجلل در دو گوشۀ انتهایی ایوان خسرو بنا شد.
به گفته لباف عکس‌هایی که در اوایل قرن حاضر از ایوان خسرو تهیه شده، بیانگر اینست که تا قبل از سال 1335 شمسی جرز جنوبی ایوان تا ارتفاع قابل توجهی باقی بوده و هنوز آثاری از تزیینات معماری و کتیبه‌های ایلخانی بر نمای ایوان مشهود بوده است ولی به دلیل به یغما رفتن مصالح معماری و عوامل مخرب محیطی، این دیوار فرو ریخته و امروزه تنها بخشی از جرز شمالی ایوان خسرو باقی مانده است.
این باستان‌شناس در ادامه افزود: به منظور حفظ بقایای جرز شمالی ایوان، در دهۀ 1350 شمسی شبکۀ درهم تافته‌ای از لوله‌های آهنی بر گرد این سازه ایجاد شد تا از رانش بیشتر دیوار و تخریب آن پیشگیری شود.
وی تصریح کرد: گرچه داربست فلزی، به خوبی از وظیفۀ خویش برآمده، ولی منظر نازیبایی به ایوان خسرو بخشیده است از این رو، پایگاه تخت سلیمان در سال جاری بر آن شد تا با همکاری متخصصانی از پژوهشکدۀ بناها و بافت‌های تاریخی پژوهشگاه میراث فرهنگی گردشگری و دانشگاه درسدن آلمان در جستجوی راهکاری حفاظتی، به استحکام‌بخشی بنای مزبور پرداخته و نهایتاً داربست‌ها را با روش‌ها و ابزارهای نوین جایگزین کند.
مجوز بازنگری کاوش‌های پیشین و انجام کاوش محدود در گمانه ایوان غربی تخت سلیمان توسط رئیس پژوهشگاه میراث فرهنگی و گردشگری صادر شده است.
نظر شما